Рӯзи 14-уми август Ҷумҳурии исломии Покистон 75-умин солгарди Истиқлоли давлатдории хешро таҷлил менамояд. Аз ин хотир хостем, ки назаре андозем ба таърихи Истиқлоли Покистон ва муносибатҳои Тоҷикистон бо ин кишвар.
Тоҷикистон баъд аз давраҳои аввали дарёфти Истиқлол ҳамчун давлати мустақилу озод муносибатҳояшро бо як қатор кишварҳои ҷаҳон оғоз намудааст. Аз ҷумла дар ин давра Тоҷикистон робитаҳои худро дар самтҳои иқтисодиву иҷтимоӣ бо Покистон мустаҳам намудааст. Муносибатҳои дипломатӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Покистон 6 июни соли 1992 барқарор шуданд. Соли 1993 Ҷумҳурии Исломии Покистон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сафорати худро боз намуд ва фаъолияти он аз ибтидои соли 1994 шурӯъ гардид. Кишвари Покистон яке аз аввалин кишварҳое маҳсуб мешавад, ки Истиқлоли Тоҷикистонро ба расмият шинохт ва робитаи дипломатиашро аз ҳамон давр оғоз намуд.
Покистон ҳамасола 14-уми августи соли 1947 Истиқлоли худро ҷашн мегирад. Ин кишвар тавонист дар тӯли 75 соли истиқлол ба пешравиҳои хуби саноативу иқтисодӣ, тиҷоратӣ, саёҳатӣ ва фарҳангӣ ноил гардад ва яке аз ҳамкорони фаъоли узви СММ, ЭКО, СААРК ва СҲШ интихоб гардад.
Назаре ба таърихи Истиқлоли Покистон
Таъсиси Покистон як ҳодисаи ҳайратангез ва хеле нодир дар таърихи муосир аст. Покистон, Ҳиндустон ва Бангладеш дар ибтидо қисми як қаламрави азим буданд. Аз замоне, ки дини ислом дар нимҷазира ҷорӣ ва пазируфта шуд, бо сабаби даргириҳо ва зулми мусулмонон аз ҷониби ҳиндуҳо сулҳу оромӣ халалдор шуд. Вазъият ба нафъи ҷомеаи мусалмонон набуд, вале бо ҷасорат ва эътиқод мусулмонони мазлум, дар амалӣ шудани орзуҳои озодии худ муваффақ шуданд.
Соли 1906 Лигаи мусулмонони умумихиндустон таъсис ёфт ва 1 октябри хамон сол аввалин хайати вакилони 36 нафараи рохбарони мусулмон ба ноиби Хиндустон дар Симла дар бораи таъсиси давлати алохидаи мусулмонон талаби худро пешниход кард. Муҳаммад Алӣ Ҷинна як адвокат ва сиёсатмадор буд, ки баъдтар падари миллати Покистон шуд. Ҷинна аз соли 1913 то замони Истиқлоли Покистон раҳбари Лигаи мусулмонони умумиҳиндӣ буд. Аллома Муҳаммад Иқбол як дурандеши дигаре буд, ки идеяи ҷудоии мусулмонон аз Ҳиндустонро пешбарӣ мекард. Иқбол дар муроҷиатномаи худ ба президент 29 декабри соли 1930 дар Аллохобод ин идеяро пешниход кард. Мурочиатномаи Аллохобод холо дар таърих “инқилобӣ” мебошад.
Номи «Покистон» бори аввал дар рисолае бо номи «Ҳоло ё ҳеҷ гоҳ» дар соли 1933 пайдо шудааст. Он дар таърих як рӯзи хеле бузург буд. Роҳбарони намоёни мусулмон аз тамоми гушаи Ҳиндустон дар ҷаласа иштирок карданд ва ниҳоят ҳалли қонунии муборизаи чандинасраи мусулмонон барои ба даст овардани сохибихтиёрӣ ва озодӣ пайдо шуд. 20 феврали соли 1947, вакте ки сарвазири Британия Клемент Аттли дар бораи то июни соли 1948 ба Хиндустон додани худидоракунии комил эълон кард, нуктаи гардиш ба амал омад.
Дар моҳи июли соли 1947 парламенти Британия қонун дар бораи Истиқлоли Ҳиндустонро ҷорӣ кард. 20 июли соли 1947 барои Покистон ва Ҳиндустон Ҳукуматҳои муваққатии алоҳида ташкил карда шуданд. Ниҳоят, субконтиненти бузурги Хиндустони Британия 14 августи соли 1947 ба ду давлати алоҳида Ҳиндустон ва Покистон тақсим карда шуд. Тақсимот пур аз хунрезӣ ва куштор буд.
Аз замони пайдоиши идеяи таъсиси як миллати алоҳида барои мусалмонон, ваҳшиёнаи ҳиндуҳо шиддат гирифт ва мухолифати зиёд ба Ҷинна Муҳаммад Алӣ ва ақидаҳои боқимондаи пешвоёни мусулмон барои эҷоди як шахсияти соҳибихтиёр барои мусалмонон вуҷуд дошт. Насабҳо ва оилаҳо нобуд карда шуданд ва афсонаҳои тақсимот то имрӯз ҷамъоварӣ ва бойгонӣ карда мешаванд.
Ҳамасола, рӯзи 14 – уми август шаҳрвандони Покистон рӯзи Истиқлоли давлатдории хешро бо як шукуҳу шаҳомати хоса таҷлил менамоянд. Дар тамоми муассисаҳои давлативу ғайридавлатӣ парчами кишвар барафрохта мешавад. Президент ва нахуствазир бо зимни суханрониҳои махсуси худ, аз фидокориҳои падарони миллат, ки ҷони худро барои ватан фидо кардаанд, ёдовар мешаванд.
Густариши тавсеаи ҳамкорӣ миёни Тоҷикистон ва Покистон
Маврид ба зикр аст, ки имсол аз робитаҳои дипломатии Тоҷики стон ва Покистон 30 сол сипарӣ гардид. Аз ин хотир Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Покистон муҳтарам Ориф Алви ҳамдигарро ба муносибати 30-юмин солгарди барпо намудани робитаҳои дипломатии ду кишвар, табрик гуфтанд. Сарвари давлати Тоҷикистон дар барқияи табрикотии хеш аз муносиботи анъанавии дӯстона ва ҳамкориҳои судманди кишварҳо изҳори қаноатмандӣ кардааст. «Мо сатҳи робитаҳои кишварҳоямонро, ки бар пояи арзишҳои муштараки таърихӣ, тамаддунӣ ва усулҳои ҳамдигарфаҳмӣ, асос ёфтаанд, баланд арзёбӣ карда, ҷавобгӯи манофеи аслии мардумони ду кишвар медонем», — гуфтааст Пешвои миллати Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.
Ҳамкориҳои дуҷонибаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Покистон бо кӯшишҳои тарафайн рушд меёбанд. Давоми 30 соли Истиқлол сафарҳои давлатӣ, расмӣ ва кории Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Исломии Покистон (солҳои 1994, 1996, 1997, 2004, 2011, 2015, 2017 ва 2021) сурат гирифтаанд.
Маврид ба зикр аст, ки аз 2-3 июни соли 2021 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат – Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба кишвари Покистон сафари расмӣ анҷом доданд. Тавре маълум аст, сафари мазкур бо даъвати Сарвазири Покистон Имрон Хон сурат гирифт. Дар ин сафар Президенти кишварро вазири корҳои хориҷӣ, ёвари Президент дар масоили робитаҳои хориҷӣ, вазирони нақлиёт, фарҳанг, маориф ва илм, директори Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, раисони Кумитаи ҳолатҳои фавқулода ва мудофиаи гражданӣ, Палатаи савдо ва саноат ва дигар шахсони расмӣ низ ҳамроҳӣ карданд. Бояд гуфт, ки то ба имрӯз миёни Тоҷикистон як қатор созишномаҳо дар самтҳои мухталиф ба имзо расонида шудааст.
Коршиносон ба ин назаранд, ки Тоҷикистон ва Покистон якҷоя метавонанд бо ҳамкории дигар кишварҳои Осиёи Миёна масири аслии энергетикиеро эҷод кунанд, ки заминаи хуберо барои рушди минтақа ба вуҷуд оварад. Бо таҳким бахшидани равобит байни Тоҷикистон ва Покистон роҳҳову масирҳои тиҷоратӣ дар байни дигар манотиқ низ тақвият хоҳанд ёфт.
Баҳруллои АБДУЛЛО,
рӯзноманигор
